تندر
ساندرو
مگان
رنو چرا رفت؟
رنو در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۷) و پس از آنکه آمریکا از توافق هستهای و
برجام خارج و خودروسازی ایران را تحریم کرد، مجبور به رفتن شد،
آن‌هم در حالی‌که قصد سرمایه‌گذاری مستقیم و فعالیت مستقل را در کشور داشت.
رنویی‌ها در دوران پسابرجام دیرتر از هموطن‌شان پژو به ایران برگشتند
و از همان ابتدا اعلام کردند که قصد دارند حضوری متفاوت از گذشته در صنعت و بازار خودروی کشور داشته باشند.
با این حال مجموعه حواشی، مانع‌تراشی و سنگ اندازی‌های داخلی اجازه نداد
رنو کار خود را در ایران آغاز کند و با فرا رسیدن تحریم،
خودروساز فرانسوی چون انگیزه‌ای برای ماندن نداشت، رفت.
مدلی که رنو قصد داشت در خودروسازی ایران پیاده کند، در نوع خود منحصربه‌فرد بود.
بر این اساس، برای اولین‌بار در تاریخ داخلی این صنعت،
یک خودروساز خارجی می‌خواست با سرمایه‌گذاری مستقیم، فعالیتی مستقل را آغاز کند.
فعالیت مستقل رنو در واقع می‌توانست پایه‌گذار رقابتی واقعی در بازار خودروی ایران باشد
و سبب شود برای اولین‌بار، ایران‌خودرو و سایپا به عنوان دو غول داخلی، در مسیر رقابت با یک رقیب خارجی معتبر قرار گیرند.
با این حال طبق معمول، حاشیه‌سازی‌ها، عدم پشتیبانی دولتی و حاکمیتی و مانع تراشی‌ها، اجازه تحقق
این برنامه را که می‌توانست زمینه‌ساز اقدام مشابه دیگر خودروسازان خارجی در ایران باشد، نداد.
رنو تابستان چهار سال پیش قرارداد همکاری مشترک خود را با سازمان گسترش امضا کرد و قرار شد
اوایل سال۲۰۱۸ میلادی، طرفین وارد فاز اجرایی و تولید شوند. بر این اساس، رنو و ایدرو یکسری تعهدات را پذیرا شدند
که یکی از مهم‌ترین آنها، تامین یک سایت تولیدی در ایران برای آغاز به‌کار خودروساز فرانسوی بود. به همین منظور قرار شد
سایت بن‌رو (واقع در شهرستان ساوه و متعلق به سایپا) در اختیار رنویی‌ها قرار گیرد تا آنها نسبت
به تجهیز آن اقدام و تولید محصولات جدید خود را کلید بزنند. بنا به گفته مسوولان ایدرو، سایت بن‌رو باید
در عوض بدهی سایپا (به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) و به‌عنوان آورده
این سازمان در قرارداد رنو، در اختیار خودروساز فرانسوی گذاشته می‌شد.
این در حالی بود که مسوولان سایپا در همان ابتدا مخالفت خود را با این ماجرا اعلام
و اولین مانع بزرگ بر سر راه اجرایی شدن قرارداد رنو گذاشته شد.
هرچند بعدها مسوولان سازمان گسترش خبر از قطعی شدن واگذاری ب
ن‌رو به رنو دادند و تاکید کردند این پرونده بسته شده است،
با این حال گذشت زمان نشان داد زور خودروسازان داخلی بیش از اینهاست.
در نهایت نیز طرف‌های داخلی آنقدر مانع ایجاد کرده و ماجرا را کش دادند
تا نهایتا آمریکایی‌ها از برجام خارج و دست و پای رنویی‌ها برای حضوری جدید و متفاوت در خودروسازی ایران سست شد.
هرچند کارلوس گوسن مدیرعامل وقت رنو بعد از خروج آمریکا از برجام تاکید کرد
این شرکت همچنان در ایران می‌ماند، اما با آغاز تحریم‌ها نظر رنویی‌ها عوض شد
و مجبور به رفتن یا به قول خودشان تعلیق فعالیت هایشان شدند.
این اتفاق در حالی رخ داد که اگر حواشی و موانع داخلی به‌خصوص انحصارطلبی خودروسازان داخلی نبود،
رنو نه‌تنها پیش از خروج آمریکا از برجام، فعالیت جدید خود را در کشور آغاز می‌کرد؛
بلکه سرمایه‌گذاری نیز انجام می‌داد، بنابراین انگیزه زیادی برای ایستادگی در قبال تحریم‌های آتی آمریکا و ماندن در ایران داشت.
در رخ دادن چنین اتفاقی، البته دولت به خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز کم مقصر نبودند،
چه آنکه به‌نظر می‌رسد حمایت‌های لازم را از قرارداد رنو انجام ندادند. در واقع وزارت صنعت به جای آنکه تا پیش از خروج آمریکا از برجام،
رنو را به‌عنوان یک سرمایه‌گذار معتبر خارجی تحت حمایت قرار داده و مسیر حضور در صنعت خودرو کشور را برای این شرکت هموار کند،
دل به دل خودروسازان داخلی داد و نتیجه اش آن شد که نباید می‌شد.
شانس دوباره
با توجه به برنامه رنو برای بازگشت به ایران پس از لغو تحریم ها، حالا این پرسش پیش می‌آید
که آیا این بار هم فرصت طلایی سرمایه‌گذاری مستقیم و حضور مستقل خارجی‌ها در صنعت و بازار خودرو کشور از دست خواهد رفت؟
بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت خودرو معتقدند اگر رنو در دوران پسابرجام فعالیت مستقل خود را آغاز می‌کرد، تحریم نمی‌توانست
این خودروساز را به طور کامل از ایران دور کند؛ زیرا رنویی‌ها بابت حفظ سرمایه و کسب‌و‌کارشان انگیزه ماندن داشتند.
حالا که رنو قصد بازگشت دارد و باز هم به دنبال فعالیت مستقل است،
کارشناسان و فعالان عرصه خودرو هشدار می‌دهند نباید اجازه داد
این فرصت طلایی بار دیگر و در نتیجه حواشی و مانع تراشی‌ها از دست برود که اگر برود،
شاید حداقل تا سال‌ها هیچ خودروساز خارجی معتبری به فکر سرمایه‌گذاری در ایران نیفتد،
چه آنکه همین حالا نیز خیلی‌ها گزینه حضور توأم با سرمایه را در صنعت خودرو کشور، کنار گذاشته اند.
تردیدی نیست که در عقد قرارداد جدید با رنو باید امتیازاتی از این شرکت گرفت، اما امتیاز گرفتن، امتیاز دادن هم نیاز دارد
و نمی‌توان از این خودروساز و امثال آن انتظار داشت منافع خود را زیر پا بگذارند.
به نظر می‌رسددر کنار حواشی و سنگ اندازی خودروسازان بزرگ کشور که حضور مستقل رنو را در پسابرجام ناکام گذاشت،
مشکل و چالش اصلی در برابر قراردادهای خارجی، سیاست‌ها و قوانین دست و پا گیر داخلی است که اگر حل نشوند،
نه رنو نه هیچ خودروساز خارجی دیگری نمی‌تواند فعالیتی مستقل در کشور داشته باشد. رنو می‌خواهد برگردد و
این بار با انگیزه ای بیشتر (ناشی از نبود پژو) و با برنامه‌ای گسترده تر؛ بنابراین شانسی دوباره به صنعت و بازار خودرو ایران رو کرده
تا حضور مستقل یک خودروساز خارجی را تجربه و پایه‌های رقابت در آن شکل گیرد. توصیه کارشناسان و فعالان صنعت خودرو این است
که این بار به هر نحو ممکن نباید فرصت سرمایه‌گذاری خارجی را در
خودروسازی از دست بدهیم، چه آنکه موفقیت پروژه «رنوی مستقل» می‌تواند
بعدها به حضور دیگر بزرگان خودروسازی جهان در ایران منجر شود. به عبارت بهتر،
اگر تجربه فعالیت مستقل در ایران برای رنو موفقیت‌آمیز باشد،
خودروسازان دیگری نیز راهی کشور می‌شوند و در نتیجه می‌توان امیدوار بود
صنعت خودرو در دهه آینده شکل و شمایلی جهانی به خود بگیرد و از انحصار و انزوا خارج شود.
سعید مدنی مدیرعامل سابق سایپا در کلاب هاوس در خصوص بازگشت رنو و پژو به ایران، گفت:
واقعیت این است که در رابطه با صنعت خودرو اگر ارتباطات عادی شود و مانند
قبل فضای رقابتی نداشته باشیم و از تجربیات استفاده نکنیم، دچار مشکل می‌شویم.
او ادامه داد: پژو و رنو به عنوان شرکت‌های فرانسوی، آشنایی خوبی با فضای کسب و کار ما داشتند
و معمولا وقتی فضا باز می‌شد، بر خلاف سایر کشور‌ها وارد این مقوله نمی‌شدند، بخشی از ظرفیت‌ها را تشکیل دادند.
مدیرعامل سابق سایپا افزود: با توجه به ویژگی ها، باید حواسمان جمع باشد، در شرایط تحریم معمولا برنامه ریزی صورت می‌گیرد
و بعد از برداشتن تحریم‌ها این برنامه ریزی فراموش می‌شود و بعد از مدت‌ها می‌بینیم تمام دستاوردهایمان فراموش شده اند.
او بیان کرد: بدون توجه به این نکته، زمانی نفت دچار افت فروش می‌شد کشور به سمت برنامه ریزی می‌رفت،
اما بعد از افزایش فروش نفت، برنامه ریزی فراموش می‌شد، این نوسانات تحریمی برنامه ریزی شده است.
مدیر عامل سابق سایپا گفت:
تحریم همیشه وجود دارد. از ۴۰ سال پیش، ۸ سال در جنگ تحمیلی و مابقی آن
در جنگ اقتصادی بودیم و باید بدانیم آمریکا همیشه به دنبال تحریم است.
مدنی تصریح کرد:
تجربیات خوبی در صنعت خودروسازی داشتیم به خصوص در خصوص حلقه‌های
مفقوده فرانسوی ها؛ فرانسوی‌ها شریک خوبی نیستند و تکنولوژی را به خوبی منتقل نمی‌کنند.
او تشریح کرد: در رابطه با انتقال دانش باید سعی کنیم به ۳ میلیون خودرو برسیم، باید روی پلتفرم داخلی کار کنیم
و‌اکنون هم‌تخصص و هم توانایی را داریم. باید حتما ۵۰ درصد ظرفیت تولید
خودرو روی پلتفرم خودمان باشد تا در مذاکره برگ برنده داشته باشیم.
مدیر عامل سابق سایپا گفت:
باید بازار صادراتی خودمان را داشته باشیم و نیاز به کار شبانه روزی دارد،
۵۰ درصد مابقی باید به شرکت‌های دیگر اختصاص یابد.
او ادامه داد: مطالعات کافی اگر انجام شود، می‌توان کشور‌ها را ارزیابی کرد. رفتار‌های آنها واقعی نیست
و هر زمان موقعیت را مناسب دیدند با ما همکاری میکنند و در غیر اینصورت همکاری نباید کرد.
مدنی گفت:
تا زمانی که فضای کسب و کار درست نشود، شرکت ها علاقه به مذاکره ندارند. صنعت خودرو صنعتی نیست
که با شرایط فعلی رشد کند، یکی از آیتم های رشد صنعت خودرو، صادرات است.
برخی رسانه‌های ایران اخباری را منتشر کرده‌اند مبنی بر اینکه برخی شرکت‌های خودروساز غربی
ازجمله فولکس‌واگن، رنو، اشکودا و ب‌ام‌و با تغییر دولت آمریکا به دنبال حضور در بازار خودروی ایران هستند.
این خبرها هنوز به‌صورت رسمی تأیید نشده‌اند.
پس از برجام شماری از شرکت‌های خودروسازی جهان به ایران بازگشتند
و برخی نیز فعالیت کاملاً جدیدی را آغاز کرده بودند.
با حضور این شرکت‌ها طی دو سال بازار خودروی ایران متفاوت با قبل شده بود،
اما پس از خروج آمریکا از برجام این شرکت‌ها بازار ایران را ترک کردند
و حتی بسیاری از شرکت‌های چینی مانند برلیانس و جیلی هم که
روابط گسترده مالی با آمریکا و اروپا دارند، همکاری با شرکای خود در ایران را متوقف کردند.
حالا برخی رسانه‌های ایران گزارش می‌دهند که این شرکت‌ها در پی حضور دوباره در بازار خودروی ایران هستند.
سایت خودرویی بیت‌ران گزارش داده که رنو در حال بررسی فعالیت مجدد در ایران است
و برای این کار چندین سناریو را برنامه‌ریزی کرده است.
روزنامه هفت صبح هم خبر از مذاکرات فولکس‌واگن برای بازگشت به بازار خودروی ایران داده است.
روزنامه هفت صبح نوشته است:
«در سه سالی که فولکس‌واگن در ایران غایب بود، تنها نمونه‌های محدودی
از پاسات، بیتل، گلف و تیگوان در بازار قابل خریداری بودند، اما گویا شرایط فعلی هم در حال تغییر است
و این خودروساز آلمانی برای ورود دوباره به ایران دورخیز کرده است.»
رادیو فردا هم از برخی منابع خود در شرکت‌های خودروساز غربی این موضوع را پیگیری کرد
و این منابع خبر مذاکرات برخی شرکت‌های خودروساز با طرف‌های ایرانی را تأیید کردند،
هرچند این مذاکرات در مراحل ابتدایی است و تازه شروع شده است
تا اگر آمریکا به برجام برگشت، این شرکت‌ها سریع‌تر به ایران بازگردند.
یک منبع آگاه به رادیو فردا گفت مذاکرات شروع شده و این مذاکرات در کشورهایی مانند ترکیه در حال انجام است.
اگر آمریکا به برجام بازگردد، روند بازگشت این شرکت‌ها به ایران زمان‌بر است و
برای کاهش این زمان برخی مذاکره زودهنگام را شروع کرده‌اند، اما همه‌چیز به آینده روابط ایران و آمریکا بستگی دارد.
یکی از این شرکت‌ها که بازگشت آن به ایران بسیار پیچیده شده شرکت پژو است.
این شرکت هم‌اکنون در اتحاد جدیدی حضور دارد که استلانتیس نامیده می‌شود.
این اتحاد شامل ادغام دو گروه خودروسازی فیات کرایسلر و پژو سیتروئن است.
یک پایه این اتحاد کرایسلر در آمریکاست و این موضوع شاید حتی در صورت بازگشت
شرکتی مانند رنو به بازار ایران، کار پژو را سخت‌تر کند.
البته کار برای شرکت هایی مانند رنو یا فولکس واگن پیچیدگی کمتری نسبت به پژو خواهد داشت.
گروه فولکس‌واگن در زمان مذاکرات هستهای که به برجام ختم شد،
مذاکرات خود را با طرف ایرانی برای آغاز فعالیت در ایران آغاز کرده بود
و پس از امضای برجام از اولین شرکت‌هایی بود که برای حضور در ایران اعلام آمادگی کرد.
شرکت فولکس‌واگن حتی پیش از توافق هستهای از اولین خودروسازانی بود که
تحقیق و مذاکره برای ورود به ایران را آغاز کرده بود. این‌بار هم خبر می‌رسد
که این شرکت مذاکرات خود را در حالی آغاز کرده که هنوز مشخص نیست
آیا آمریکا به برجام بازخواهد گشت یا خیر. با این حال به نظر می‌رسد این شرکت کارهای مقدماتی را آغاز کرده
تا اگر توافقی حاصل شد، با سرعت مناسب بتواند به ایران بازگردد و تولید خود را آغاز کند.
در زمستان سال ۹۵ شرکت «ماموت خودرو» به عنوان شرکتی که قرار است
امور مربوط به حضور فولکس‌واگن در ایران را پیگیری کند، به ثبت رسید.
شرکت ماموت که یک شرکت خصوصی در ایران است، کار خود را با تولیداتی مانند ساندویچ پانل،
ساختمان‌های پیش‌ساخته، کانکس و تریلر در سال ۱۳۷۰ در زمينی به مساحت ۵۰ هكتار آغاز كرد.
این شرکت با ثبت شرکت ماموت خودرو قرار بود به تولید خودروهای فولکس‌واگن
در ایران بپردازد و خطوط تولید در حال آماده‌سازی بود که آمریکا از برجام خارج شد.
دیگر شرکتی که پس از برجام برنامه بسیار گسترده با ایران ترتیب داده بود، شرکت رنو بود.
این شرکت آخرین شرکت غربی بود که از ایران خارج شد اما بخشی از دفتر خود را در ایران حفظ کرد.
سایت بیت‌ران گزارش داده است:
«با احتمال بازگشت آمریکا به برجام و کاهش تحریم‌های ایران، بازگشت رنو به ایران کلید خورده است.»
این شرکت پس از تحریم آمریکا به دلیل خروج این کشور از برجام به دلیل اتحاد با نیسان
و حضور گسترده نیسان در بازار آمریکا مجبور به خروج از ایران شد.
رنو اما نیروهای کلیدی ایرانی خود در شرکت رنو پارس را به فرانسه و برخی سایت‌های رنو و داچیا رومانی انتقال داد.
این شرکت برای بازگشت به ایران سناریو‌های مختلفی را تنظیم کرده بود.
پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا این شرکت نیروهای ایرانی خود را به ایران انتقال داد
و حالا آماده بازگشت به ایران و تولید مجدد می‌شود.»
در بخش خودروهای سواری رنو کلیدی‌ترین قرارداد را در صنعت خودرو ایران داشت و قرار بود به‌صورت مستقیم به تولید خودرو
در ایران بپردازد و ایران را به کانون تولیدی خود در خاورمیانه تبدیل کند.
به نظر برخی تحلیلگران این کار رنو می‌توانست صنعت خودروی ایران را متحول کند.
گذشته از رنو، پژو و سیتروئن هم پس از برجام برنامه گسترده‌ای برای بازار ایران داشتند اما با اتحاد جدید
بین گروه پژو- سیتروئن و فیات-کرایسلر، بسیار بعید به نظر می‌رسد تا پیش از توافق قطعی ایران با آمریکا پژو قدمی
برای حضور در بازار ایران بردارد. اخباری هم تا کنون در این زمینه منتشر نشده است.
شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای هم احتمالاً بسیار محافظه‌کارانه رفتار خواهند کرد. اما چینی‌ها از اولین شرکت‌هایی خواهند بود
که حتی با کوچک‌ترین چراغ سبزی به بازار خودروی ایران بازخواهند گشت.
در زمینه بازار خودروهای سنگین موضوع کمی متفاوت است. بازار کامیون ایران به بیش از ۳۰۰ هزار کامیون نیاز دارد؛ عددی که
برای تمامی شرکت‌های کامیون‌سازی در جهان عدد بزرگی محسوب می‌شود. به همین دلیل حتی در شرایط تحریمی،
شرکت اسکانیا حضور خود را در بازار ایران حفظ کرد و دایملر و ولوو هم تا آخرین لحظات در ایران مانده بودند.
شرکت آلمانی دایملر پس از برجام اولین شرکت سازنده خودروهای سنگین بود که با طرف ایرانی قرارداد بست.
در مهر ماه ۱۳۹۵ دیتر زچه، مدیرعامل دایملر، در مصاحبه با رادیو فردا گفته بود:
«ما در ابتدا قصد حضور در بخش خودروهای سنگین را در بازار ایران داریم.»
البته بازار ایران به دلیل تقاضا از نظر خودروهای سواری برای دایملر چندان جذاب نیست،
ولی بازار کامیون و اتوبوس ایران به دلیل وجود بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده برای این شرکت جذاب است.
این جذابیت برای شرکت‌های اسکانیا و ولوو هم وجود دارد. به همین دلیل به نظر می‌رسد اگر توافقی
بین ایران و آمریکا صورت گیرد، ابتدا در بخش خودروهای سنگین شرکت‌های غربی به ایران باز خواهند گشت
و در بخش خودروهای سواری شرکت‌های رنو و فولکس واگن احتمالاً اولین قدم‌ها را برخواهند داشت
و در هر حال شرکت‌های چینی زودتر از آنها بخشی از بازار ایران را به دست خواهند آورد.
یک منبع آگاه نیز در این زمینه تأیید کرد که شرکت‌های چینی آماده شده‌اند و اولین شرکت‌هایی هستند
که در صورت بازگشت آمریکا به برجام به ایران باز خواهند گشت.
نگارعلی اردیبهشت سال ۹۷ رئیس جمهور پیشین آمریکا
با خروج از برجام در اولین اقدام خود شرکت‌های خودروسازی ایران را تحریم کرد
و سد راه تجارت سایر کمپانی‌های خودروسازی با ایران شد.
پس از برجام شرکت‌های زیادی از فرانسه به ایران آمده بودند و شروع به سرمایه‌گذاری مستقیم در کشور کرده بودند.
پژو و رنو د خودروساز شناخته شده در این قالب بودند. حتی رنو برنامه افزایش سرمایه‌گذاری تا
یک میلیارد دلار را در همان دوره به ایران ارائه کرده بود اما تشدید تحریم‌های آمریکا پس از خروج ترامپ از برجام، این شرکت‌ها را مجبور به ترک ایران کرد.
از جمله شرکت‌های خودروسازی که پس از این تصمیم دونالد ترامپ از ایران خارج شدند می‌توان
به پژو، سیتروئن و رنو از فرانسه، اسکانیا و ولوو از سوئد وهیوندایی و کیا از کره اشاره کرد؛
این شرکت‌های خودروسازی در شرایطی از ایران رفتند که برخی از آنها با شرکت‌های خودروساز کشور قرارداد همکاری مشترک امضا کرده بودند.
محمدرضا نجفی منش عضو هیات رئیسه اتاق ایران و فرانسه در گذشته گفته بود که به محض اینکه شرایط
برای حضور این دو شرکت در کشور فراهم شود و راه باز شود آنها به ایران خواهند آمد. به گفته وی
شرکت های رنو و پژو همواره علاقه بالایی به حضور در بازار ایران نشان داده‌اند و بی‌تردید با فراهم شدن شرایط ، نسبت به بازگشت به ایران اقدام میکنند.
